Kinh tế thế giới 2014 qua các thống kê

Trong khi Mỹ - nền kinh tế lớn nhất thế giới có nhiều dấu hiệu rõ rệt về phục hồi, bức tranh tại phần còn lại của thế giới lại trở nên u ám.

Nguồn: Economist

Nguồn: VN Express ngày 27/12/2014 truy cập từ http://vnexpress.net/infographic/quoc-te/kinh-te-the-gioi-2014-qua-cac-thong-ke-3126615.html. 

Những mốc tuổi cần kiểm tra sức khỏe

Ở độ tuổi 20, phụ nữ cần làm xét nghiệm Pap để tầm soát ung thư cổ tử cung. Nam giới nên lưu ý kiểm tra tinh hoàn. Tuổi 30, nữ giới lưu ý ung thư vú, và nam giới là đại trực tràng...

 

Thuận An - Lan Lan (theo Greatist.com) 

Nguồn: VN Express ngày 27/12/2014 truy cập từ http://vnexpress.net/infographic/tu-van/nhung-moc-tuoi-can-kiem-tra-suc-khoe-3126534.html. 

Toàn cảnh kinh tế Việt Nam 2014

Tổng cục Thống kê ước tính tổng sản phẩm trong nước 
(GDP) năm nay ước tăng 5,98% - cao nhất kể từ năm 2011.

Đồ họa: Việt Chung

Nguồn: VN Express ngày 27/12/2014 truy cập từ http://vnexpress.net/infographic/doanh-nghiep/toan-canh-kinh-te-viet-nam-2014-3126650.html. 

​Nỗi đau không phải ai cũng hiểu

TT - Trong cuộc sống hằng ngày có những nỗi đau thể xác nhưng không thể nói cho ai được.  

Thạc sĩ - bác sĩ Dương Phước Hưng - trưởng khoa hậu môn trực tràng Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM, chuyên gia về lĩnh vực hậu môn trực tràng - trao đổi về nỗi đau này.

BS Dương Phước Hưng, trưởng phân khoa hậu môn - trực tràng (trái) trao đổi với BS Hoài Nam - Ảnh: H.T.V.

* PGS.TS Nguyễn Hoài Nam: Thưa anh, nỗi đau thầm kín mà nhiều bệnh nhân không biết tâm sự cùng ai có phải là đau do bệnh rò hậu môn không?

- ThS.BS Dương Phước Hưng: Đúng vậy, bệnh này có khá nhiều người bị và đứng thứ hai sau bệnh trĩ trong các bệnh lý của hậu môn trực tràng. Bệnh còn có tên gọi đơn giản là bệnh mạch lươn của hậu môn. Những đường rò thường bị nhiễm trùng có mủ, gây đau khiến họ đứng ngồi không yên và tạo ra rất nhiều bất tiện cho sinh hoạt hằng ngày của người bệnh.

* Biểu hiện chính của bệnh này là gì?

- Biểu hiện rất đơn giản đó là đau vùng hậu môn trực tràng và xuất hiện một vài vùng bị viêm tấy sau đó vỡ ra và có mủ. Nhưng do tổn thương ở vùng đặc biệt nhạy cảm này nên phần lớn bệnh nhân đều âm thầm chịu đựng, rất ít chia sẻ cùng ai và không đi khám bệnh. Chỉ đến khi bệnh nặng lắm mới chịu chia sẻ cùng bác sĩ thì lúc đó cũng khá khó khăn cho việc điều trị rồi.

* Nguyên nhân chủ yếu của bệnh là gì vậy?

- Bệnh có nhiều nguyên nhân, nhưng ở Việt Nam nhiều nhất là do ápxe vùng hậu môn, do lao, trên những bệnh nhân bị ung thư máu và bệnh tiểu đường.

Có khá nhiều bệnh nhân bị bệnh bạch cầu cấp là một dạng điển hình của bệnh ung thư máu hoàn toàn không có triệu chứng gì cả, chỉ bị bệnh rò hậu môn thôi, đến khi chuẩn bị phẫu thuật làm các xét nghiệm về máu thấy công thức máu bị giảm cả ba dòng hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu mới phát hiện bệnh nhân bị bệnh ung thư máu.

* Với bệnh nhân bị rò hậu môn cần phải tầm soát vấn đề gì?

- Có ba loại xét nghiệm rất cần thiết để tầm soát nguyên nhân của nỗi đau không biết tỏ cùng ai, đó là chụp phim X-quang phổi xem bệnh nhân có bị bệnh lao hay không. Xét nghiệm đường huyết và đường trong nước tiểu xem có bị bệnh tiểu đường.

Và xét nghiệm công thức máu xem có bị bệnh ung thư máu hay không. Đó là ba xét nghiệm tầm soát nguyên nhân bắt buộc trong bệnh này, nếu bỏ qua rất dễ có những chuyện không hay trong quá trình điều trị.

* Cho đến ngày nay, việc điều trị bệnh rò hậu môn có gì mới hay không?

- Mặc dù nền y học trên thế giới và ở Việt Nam hiện nay đã có rất nhiều tiến bộ, nhưng việc điều trị bệnh rò hậu môn vẫn dựa trên cơ sở phẫu thuật cắt bỏ đường rò là chính.

Việc cắt đường rò sẽ rất khó khăn đối với những đường rò phức tạp hay đường rò hình móng ngựa, cho nên trước khi phẫu thuật các bác sĩ thường cho bệnh nhân siêu âm hậu môn để tìm lỗ trong của đường rò, và nếu cần thiết cho chụp phim X-quang đường rò với thuốc cản quang để xác định hình thái của đường rò. Từ đó mới quyết định cắt đường rò như thế nào.

* Có bao giờ mổ xong đường rò bị tái phát không?

- Tái phát là chuyện thường ngày đối với phẫu thuật cắt bỏ đường rò. Chỉ với những đường rò đơn giản một lối thông thì bác sĩ phẫu thuật mới chắc chắn với bệnh nhân là bệnh không bị tái phát, còn với những đường rò phức tạp, nhiều ngóc ngách mà phần lớn bệnh nhân Việt Nam đều bị thì khó lắm, có khi phải mổ đến hai ba lần. Bệnh nhân cũng khổ mà thầy thuốc còn khổ hơn.

* Như vậy anh có lời khuyên nào cho những người đang bị bệnh rò hậu môn không?

- Có chứ, đừng ngại ngùng, hãy tâm sự cùng bác sĩ để tìm cách giải quyết nỗi đau mà không phải ai cũng hiểu của bạn.

Đừng chủ quan với nhọt ở mông Hai năm trước tôi phát hiện cạnh hậu môn có mụn nhọt, to dần, tấy đỏ và có cồi. Mụn nhọt không đau lắm, lại ở chỗ kín nên tôi không nói với ai, khi nhọt có mủ vàng tôi tự nặn ra nhưng không thể nặn hết cồi. Sau đó mỗi lần đi ngoài tôi đều rờ thấy phần cồi cứng nhỏ bằng đốt ngón tay, nó chẳng làm hại ai nên tôi chủ quan không đi khám bác sĩ. Vài tháng sau nhọt lại mọc đúng chỗ cái cồi, tôi lại nặn ra. Trong hai năm cái nhọt này tái phát khoảng năm lần. Lần thứ năm tôi phát hiện dù mụn nhọt là cồi cứng nhưng ngay giữa mụn nhọt hơi mềm lõm vào trong. Lên mạng tìm kiếm, tôi cảm nhận có triệu chứng của rò hậu môn nên đến bác sĩ chuyên khoa ngay. Lên bàn mổ, theo chỉ định của bác sĩ, tôi đinh ninh mọi thứ sẽ nhẹ nhàng. Ca mổ khoảng 45 phút nhưng những ngày hậu phẫu mới là nỗi ám ảnh. Đây là vết mổ hở, bác sĩ đã biến đường hầm rò hậu môn thành một cái hào, cắt luôn một phần hậu môn, lại ở vị trí bất tiện nên mỗi khi vệ sinh vết mổ như một lần chịu cực hình mà nhỏ lớn chưa có cơn đau nào kinh khủng như vậy. Cực hình thứ hai là mỗi lần đi ngoài, đó là những cơn đau thấu trời. Suốt hai tuần sau khi mổ, tôi chỉ ăn khẩu phần đủ để uống thuốc và hạn chế chất tạo phân. Ngoài ra trong một tuần đầu tiên việc đi lại, ngồi làm việc rất khó khăn. Vết thương liên tục rỉ dịch. Vết thương lành dần nhưng phải sau tám tuần tôi mới chia tay được những lần thay băng hằng ngày. Tôi chỉ là trường hợp bệnh bình thường nhất, những người tôi biết kinh khủng hơn rất nhiều. Họ thường bị đến hai lỗ, gọi là rò hậu môn hình móng ngựa, thậm chí có người bị đến tám lỗ phải mổ đi mổ lại nhiều lần. Họ thường phát hiện khi những cơn đau hành hạ, có người phải nằm sấp và không thể ngủ được. LÝ SƠN (Gò Vấp, TP.HCM)

PGS.TS NGUYỄN HOÀI NAM thực hiện
Nguồn: Tuổi Trẻ Online ngày 23/11/2014 truy cập từ http://tuoitre.vn/tin/song-khoe/20141123/noi-dau-khong-phai-ai-cung-hieu/675357.html. 

Cuộc cách mạng dầu khí đá phiến

(TBKTSG) - Thực tiễn năm năm trở lại đây cho thấy một cuộc cách mạng khai thác dầu khí đá phiến đã đột phát và đang diễn tiến liên tục hàng ngày tại khắp nước Mỹ. Cuộc cánh mạng năng lượng này được coi là biến chuyển cực kỳ quan trọng, có tầm vóc lịch sử, đã khiến Mỹ vượt Nga để trở thành quốc gia có sản lượng khí đốt lớn nhất thế giới vào năm 2010.

Khai thác dầu mỏ từ đá phiến. Ảnh minh họa

Dầu khí đá phiến là gì?

Quá trình hình thành dầu khí bắt nguồn từ hàng trăm triệu năm trước, khi xác các sinh vật chìm dưới đáy biển và xác thực, động vật bị chôn vùi trong lòng đất hình thành lớp vật chất tạm gọi là “bùn lắng hữu cơ”. Năm này qua năm khác, quá trình này cứ tiếp diễn, các lớp bùn hữu cơ trộn lẫn với trầm tích và các vật chất khác tiếp tục bị chôn vùi sâu hơn và hình thành nên những lớp đá phiến hạt mịn. Nếu chúng ở sâu, bị các lớp trầm tích mới đè lên tạo nên môi trường áp suất lớn và nhiệt độ cao thì các vật chất hữu cơ này bị phân giải, hình thành dầu và khí, len lỏi trong các lớp đá có độ thấm và độ rỗng cao, và dồn về nơi có áp suất thấp hơn tạo thành các túi dầu thô và khí đốt mà con người đã khai thác trong hơn 100 năm qua. Đây được coi là dầu khí truyền thống (conventional oil & gas).

Nhưng khi ở độ sâu chưa đủ tạo ra áp suất và nhiệt độ cao và ở những lớp đá có độ thấm và độ rỗng thấp thì dầu và khí không thể tập trung vào một chỗ mà tích tụ trong các lỗ hổng nhỏ, không liên thông, nằm xen kẽ giữa các lớp đá phiến. Các lớp đá phiến này thường nằm ở độ sâu chừng hơn 1-6 ki lô mét trong lòng đất, tùy theo cấu tạo địa chất từng vùng. Dầu và khí được hình thành trong trạng thái như vậy được gọi là dầu khí bị “nhốt” trong đá phiến, hay gọi tắt là “dầu khí đá phiến” (shale oil & gas). Dầu khí đá phiến được coi là dầu khí phi truyền thống (unconventional oil & gas).

Như vậy, đặc tính cốt lõi của dầu khí đá phiến (phi truyền thống) để phân biệt với dầu khí truyền thống là ở chỗ: do độ thấm và độ rỗng thấp của các lớp đá phiến nên không thể hình thành dòng chảy tự phát vào giếng khoan khai thác với lưu lượng thỏa mãn điều kiện kinh tế của các phương pháp khai thác truyền thống.

Trữ lượng dầu khí đá phiến lớn như thế nào?

Không chỉ ở Mỹ và Canada, dầu khí đá phiến có mặt ở nhiều nơi trên thế giới, bao gồm cả Nga, Trung Quốc, châu Âu, châu Phi và Nam Mỹ. Theo Cơ quan Thông tin năng lượng Hoa Kỳ (EIA), trữ lượng dầu đá phiến toàn thế giới là 345 tỉ thùng, trong đó Nga là nước đứng đầu với trữ lượng 75 tỉ thùng. Tiếp sau đó là Mỹ, Trung Quốc, Argentina và Libya với trữ lượng lần lượt là 58, 32, 27 và 26 tỉ thùng.

Cũng theo cơ quan này, trữ lượng khí đá phiến toàn thế giới là 206.000 tỉ mét khối. Đứng đầu trong danh sách này là Trung Quốc, theo sau là Argentina, Algeria, Mỹ và Canada với trữ lượng lần lượt là 32.000, 23.000, 20.000, 19.000 và 16.000 tỉ mét khối.

Mặc dù vậy, cần nhớ rằng trữ lượng dầu đá phiến (345 tỉ thùng) chỉ chiếm một phần mười tổng trữ lượng dầu thô trên toàn thế giới và trữ lượng khí đá phiến (206.000 tỉ mét khối) chiếm khoảng một phần ba tổng trữ lượng khí đốt toàn thế giới.

Riêng đối với Mỹ, trữ lượng dầu và khí đá phiến chiếm khoảng một phần tư tổng trữ lượng dầu và khí. Trung Quốc mặc dù có trữ lượng khí đá phiến nhiều hơn gần gấp đôi Mỹ nhưng hiện nay vẫn loay hoay với bài toán khai thác thế nào cho hiệu quả.

Những tác động của dầu khí đá phiến đối với nền kinh tế Mỹ ra sao?

Cuộc cách mạng lớn nhất về dầu khí trong thế kỷ 21 đã và đang diễn ra ở Mỹ để khai thác các tài nguyên từng bị xem là không khả thi về mặt thương mại. Với trữ lượng dầu khí đá phiến khổng lồ tại nhiều bang và trình độ khoa học kỹ thuật hàng đầu thế giới, Mỹ là nước đầu tiên đi tiên phong và làm chủ công nghệ này. Có thể kể ra một ví dụ điển hình như sau. Vùng Eagle Ford - nằm cách thủ đô dầu khí Houston khoảng 320 ki lô mét - vào năm 2011 chỉ khai thác được 50.000 thùng dầu thô/ngày. Đến nay con số này đã vọt lên 1,4 triệu thùng/ngày nhờ vào kỹ nghệ khai thác dầu khí đá phiến nói trên. Điều này góp phần đưa sản lượng dầu thô của tiểu bang Texas từ 1,3 triệu thùng/ngày tăng vọt đến hơn 3 triệu thùng/ngày vào thời điểm hiện nay. Có lẽ mọi người sẽ ngạc nhiên khi biết rằng sản lượng này của chỉ riêng tiểu bang Texas đã vượt sản lượng dầu thô của Iraq - một quốc gia nổi tiếng về sản xuất dầu mỏ.

Từ năm 2007-2014, sản lượng khí đá phiến của Mỹ tăng trung bình 50% mỗi năm, tương đương mức tăng từ 5% lên 36% trong tổng thị phần khí đốt. Viện Nghiên cứu McKinsey dự báo ngành công nghiệp khí đá phiến sẽ giúp GDP của Mỹ tăng bình quân 4% hàng năm, tức vào khoảng 690 tỉ đô la Mỹ.

Sự phát triển của cuộc cách mạng dầu khí đá phiến đã đem lại 2,1 triệu việc làm và đóng góp 74 tỉ đô la tiền thuế cho ngân sách của Mỹ năm 2012. Năm 2014 cũng đánh dấu mức đầu tư lớn nhất từ trước đến nay ở ngành dầu khí với con số khổng lồ lên đến 200 tỉ đô la với hơn 120 tỉ đô la được đầu tư vào các dự án sản xuất khí hóa lỏng. Dự báo đến năm 2020, ngành công nghiệp này sẽ đem lại cho Mỹ hơn 3 triệu việc làm, góp phần giải quyết tình trạng thất nghiệp và đưa nước này đến một chu kỳ kinh tế phát triển mới.

Cuộc cách mạng năng lượng này ảnh hưởng đến thế giới ra sao?

Cuộc cách mạng dầu khí đá phiến không những đã giúp kinh tế Mỹ hồi phục sau cuộc khủng hoảng tài chính vào năm 2008, mà còn đóng góp vào việc bình ổn giá dầu thô toàn cầu trong lúc các cuộc khủng hoảng xảy ra ở nhiều vùng miền sản xuất dầu khí trên thế giới.

Tại Mỹ, sản lượng dầu và khí đá phiến dồi dào đã vực dậy các ngành công nghiệp liên quan như công nghiệp sản xuất điện năng từ khí, công nghiệp vận tải, nhưng quan trọng nhất là công nghiệp lọc hóa dầu và điều này góp phần tích cực vào sự bình ổn giá xăng dầu toàn cầu. Với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ hóa lỏng khí đốt, việc Mỹ trở thành nhà cung cấp nguồn năng lượng này cho khu vực châu Âu và châu Á sẽ có triển vọng sớm hiện thực hóa.

Cuộc cách mạng dầu khí đá phiến đã góp phần tăng nguồn dầu dự trữ chiến lược (strategic petroleum reserve) của Mỹ, hiện tại đã lên đến khoảng 730 triệu thùng - mức cao nhất tính từ năm 1982. Về lâu dài, khi có nhiều lựa chọn về nhiên liệu, các quốc gia OPEC, đặc biệt là khu vực Trung Đông sẽ không còn thao túng giá dầu thô trên thế giới.

Trần Hữu Hiếu (*)

(*) Nhóm nghiên cứu dầu khí Houston, Hoa Kỳ

Ai là cha đẻ của kỹ thuật khai thác dầu khí đá phiến? Thực ra, người ta đã biết về dầu khí đá phiến từ rất lâu nhưng lại không biết cách nào để khai thác nó một cách hiệu quả và đỡ tốn kém nhất. Từ những năm cuối thập niên 1970 một kỹ sư dầu khí sống ở thành phố Houston, tiểu bang Texas có tên là George Mitchell đã thành lập Công ty Mitchell Energy & Development Corporation để phát triển kỹ thuật “nứt vỡ thủy lực” dùng trong việc khai thác dầu khí đá phiến. Thời gian đầu không ai nghĩ là ông Mitchell sẽ thành công, thậm chí còn bị dư luận chế giễu là lập dị, và những việc ông ta làm chẳng đem lại ích lợi gì. Song, với sự cần mẫn và tinh thần sáng tạo, chấp nhận rủi ro trong kinh doanh, “dám làm dám chịu” (entrepreneurship) vốn đã thành thương hiệu của doanh nhân Mỹ, ông Michell tin tưởng rằng nhờ giá dầu khí ngày càng tăng cao do nhu cầu thế giới, nhờ công nghệ bơm áp suất cao, kỹ thuật chế tạo ống chịu được áp lực lớn và nhiều kỹ nghệ tiến bộ vượt bậc khác, ông ta có thể đầu tư bỏ vốn lớn và kiếm lời qua việc sản xuất khí đốt tự nhiên bằng công nghệ khai thác khí đốt ẩn nấp trong các vỉa đá phiến, hầu bổ sung và tăng cường cho nguồn cung truyền thống đang mỗi ngày mỗi khan hiếm. Ông Mitchell đã âm thầm phát triển kỹ nghệ “nứt vỡ thủy lực” mang tính bước ngoặt. Cho đến năm 2002, thấy được tiềm năng của công nghệ nứt vỡ thủy lực, hãng Devon Energy của Mỹ đã mua lại Công ty Mitchell Energy & Development Corporation của ông Mitchell với giá lên đến 3,5 tỉ đô la. Họ kết hợp kỹ thuật nứt vỡ thủy lực với kỹ thuật khoan ngang để lần đầu tiên khai thác khí đá phiến một cách kinh tế và hiệu quả vào năm 2005. Daniel Yergin, Phó chủ tịch Viện Nghiên cứu dầu khí IHS và là tác giả của hai bộ sách The Prize và The Quest, vốn được xem là “kinh thánh của ngành dầu khí” đã xem George Mitchell là cha đẻ của kỹ thuật khai thác dầu khí đá phiến với câu nói: “Ông Mitchell đã có khai phá quan trọng nhất trong lĩnh vực năng lượng của thế kỷ 21”. George Mitchell đã có may mắn thấy được thành quả đóng góp to lớn của mình vào kỹ nghệ dầu khí của Hoa Kỳ trước khi qua đời vào tháng 7-2013.

Quá trình khai thác dầu khí đá phiến diễn ra như thế nào? Như đã đề cập ở trên, hiện nay Mỹ đã khai thác thương mại thành công dầu khí đá phiến bằng sự kết hợp hai kỹ thuật gọi là “nứt vỡ thủy lực” và “khoan ngang”. “Nứt vỡ thủy lực”, cũng còn được gọi là “đập vỡ thủy lực” hay “bẻ gãy thủy lực” được lược dịch từ thuật ngữ hydraulic fracturing - thường được người Mỹ gọi tắt là fracking hay fracing. Đây là kỹ thuật bơm chất lỏng với áp lực lớn để làm nứt vỡ các vỉa đá phiến, qua đó chiết tách dầu và khí. Khoan ngang (horizontal drilling): giống như khoan dầu khí thông thường nhưng đến độ sâu cần thiết thì mũi khoan được bẻ cua một góc 90 độ so với phương thẳng đứng và tiếp tục khoan theo phương ngang. Kỹ thuật này cho phép giếng khoan đi xuyên qua những phiến đá nằm sâu trong lòng đất. Quá trình khai thác dầu khí đá phiến gồm các công đoạn chính như sau: • Đầu tiên người ta khoan thẳng xuống từ 1-3 ki lô mét tùy theo độ sâu của các vỉa đá phiến có chứa dầu khí. Thường thì độ sâu này sâu hơn các mạch nước ngầm. • Với kỹ thuật khoan ngang nêu trên, mũi khoan được bẻ cua góc 90 độ và tiếp tục khoan ngang vào các mạch đá phiến từ 1-2 ki lô mét tùy theo độ rộng vỉa. Công đoạn đặt ống và trám xi măng thành giếng tương tự như khai thác dầu khí thông thường được tiến hành liên tục. • Sau khi đã có giếng khoan rồi, người ta dùng một thiết bị đặc biệt để cách ly từng vùng một trong giếng khoan ngang và tạo ra các lỗ nhỏ trên thành giếng lẫn đá phiến bằng việc kích nổ các chất nổ chứa trong thiết bị đó. • Một hỗn hợp dung dịch gồm nước, cát và hóa chất (trong đó, nước và cát chiếm đến 99,5%) được bơm thẳng xuống giếng ngang với áp lực cao. Thành phần hóa chất trong hỗn hợp này thường được giữ kín bởi các công ty cung cấp dịch vụ khoan. • Dưới áp lực cao, hỗn hợp dung dịch bị đẩy mạnh vào các lỗ nhỏ trên thành giếng (xem bước 3) tiếp xúc trực tiếp với đá phiến và khiến cấu trúc đá phiến bị phá vỡ tạo thành nhiều khe nứt li ti về mọi hướng. Có thể hình dung các khe nứt li ti này với hình ảnh các rễ con của một rễ cây tỏa ra mọi hướng trong lòng đất. • Khi dừng bơm, hỗn hợp dung dịch sẽ được rút lên, tuy nhiên cát có mặt trong hỗn hợp dung dịch đã được đẩy lọt vào trong những khe nứt li ti của đá phiến và sẽ nằm kẹt lại trong đó khi nước rút. Bề rộng của các khe nứt này cao nhất chỉ vào khoảng vài mi li mét. • Dầu và khí sẽ theo những khe nứt này di chuyển ngược lên và được tách lọc trên mặt đất bằng những phương pháp tương tự như đã áp dụng với dầu khí truyền thống. Chi phí cho một lần khoan phi truyền thống này vào khoảng 6 triệu đô la (khoảng 120 tỉ đồng) tại Mỹ tùy theo độ sâu và đặc tính địa chất từng vùng. Chi phí sẽ giảm dần theo thời gian khi các kỹ thuật phụ trợ được phát triển, có hiệu quả cao.

Nguồn: Thời báo Kinh tế Sài Gòn Online,  ngày 24/10/2014 truy cập từ http://www.thesaigontimes.vn/121624/Cuoc-cach-mang-dau-khi-da-phien.html. 

“Thủ phạm” kéo giảm giá dầu

Ảnh minh họa

Đầu năm 2014, dầu Brent có giá trên 107 USD/thùng (dung tích xấp xỉ 159 l), nhưng đến khoảng giữa tháng 6, giá 1 thùng vọt lên ngưỡng 114 USD. Đầu tháng 10 vừa rồi, giá lại tụt xuống mức 90 USD/thùng và chỉ trong vòng có 5-6 ngày gần đây, dầu Brent đã mất giá thêm khoảng 5 USD/thùng. Nguyên nhân nào đẩy giá dầu thô lao dốc? Khi nào thì dầu lên giá trở lại? Những phân tích dưới đây sẽ làm sáng tỏ phần nào các câu hỏi trên. 

Nguyên nhân chính trị

Đã có những thông tin đồn thổi, rằng Mỹ đã thuyết phục Arabia Saudi đẩy giá dầu thô Brent xuống 85USD/thùng nhằm gây áp lực đối với Nga để buộc Nga phải có những nhượng bộ trong việc giải quyết khủng hoảng đang diễn ra ở Ukraine.

Những ý kiến này dựa trên lý do trùng hợp với sự tăng giá của đồng USD trong những ngày qua. Hơn nữa, trong lịch sử, năm 1973 Saudi Arabia cũng đã từng “diễn trò” khi đồng ý bán dầu với giá rất rẻ cho những nước ủng hộ họ chống lại Israel.

Nhiều chuyên gia không đồng ý với quan điểm này. Theo họ, giá dầu thô giảm thuần túy chỉ bởi những lý do kinh tế.

… hay kinh tế 

Ngược với quan điểm trên, rất nhiều chuyên gia lại cho rằng Saudi Arabia mới chính là “nguyên nhân” gián tiếp làm dầu thô sụt giá.

Thời gian gần đây, tại Mỹ “cuộc cách mạng dầu khí đá phiến” đang được triển khai rầm rộ. Từ 1 nước nhập khẩu dầu lớn nhất thế giới, Mỹ đã trở thành nước sản xuất dầu lớn thứ 3 của toàn cầu. Hiện nay, lượng khai thác dầu thô của Mỹ đã đạt mức 8,7 triệu thùng/ngày (chỉ đứng sau Nga - trên 10 triệu thùng/ngày và Saudi Arabia - gần 10 triệu thùng/ngày). Theo dự báo, nếu vẫn với đà tăng trưởng như hiện nay, chỉ sau khoảng 5 năm nữa, Mỹ sẽ vượt Saudi Arabia và rất có thể sẽ “qua mặt” cả Nga. Chính vì lý do này mà “Vương quốc dầu mỏ” đã “mất ăn mất ngủ”. Theo luật của Mỹ, việc xuất khẩu dầu thô ra khỏi lãnh thổ nước này hiện vẫn bị cấm, vì vậy tất cả lượng dầu khai thác được đã và sẽ làm bão hòa thị trường nội địa.

Mỹ là khách hàng chủ yếu và thường xuyên của Nigeria, nhưng từ đầu tháng 9 đến nay, nước này đã buộc phải “ngắt bơm” để mặc lượng dầu đang “chảy” vào Mỹ “tràn ra” các thị trường khác.

Thị trường Mỹ coi như đã không còn. Kinh tế châu Âu thì vẫn đang trong tình trạng “ốm yếu”. Số liệu thống kê về sản xuất công nghiệp tháng 8/2014 của Đức – trụ cột của kinh tế châu Âu cũng rất bi đát, giảm 4% so với cùng kỳ này năm ngoái. Mọi nỗ lực của các nước xuất khẩu dầu mỏ trong giai đoạn này đều tập trung vào thị trường châu Á.

Giá 1 thùng dầu của Mỹ khai thác từ đá phiến hiện nay dao động từ 80-85USD. Nếu không ra tay sớm để đẩy giá xuống thì rất có thể chính Mỹ sẽ “tiếm” thị phần từ tay Saudi Arabia (trường hợp Mỹ tự dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu dầu thô). Mức giá xuất khẩu thấp (dưới 90USD/thùng) sẽ làm cho các dự án dầu khí đá phiến của Mỹ gặp khó khăn. Đầu tư vào lĩnh vực này sẽ không còn hấp dẫn và vì vậy giảm cơ hội để Mỹ trở thành nước xuất khẩu dầu mỏ.

Sau một thời gian dài việc khai thác dầu ở Libya bị ngưng trệ, thiếu hụt trên thị trường đều cơ bản do nguồn cung từ Saudi Arabia bù đắp. Tuy nhiên, hiện nay, mỗi ngày Libya đã bắt đầu rót ra “sân chơi” khoảng 900.000 thùng dầu thô. 

Iran là một trong những nước sản xuất dầu khí lớn của thế giới. Thời gian gần đây, do đã bắt đầu tìm thấy tiếng nói chung với Mỹ và phương Tây nên lượng cung về dầu thô từ Iran ra thế giới cũng tăng lên nhiều.

Mặc dù Iraq đang phải chống chọi với lực lượng “Nhà nước Hồi giáo” (IS) tự xưng, tuy nhiên, khu vực sản xuất nhiều dầu nhất hiện nay của Iraq lại là vùng phía Nam – Shiite gần như chưa bị ảnh hưởng của cuộc chiến vì thế sản lượng khai thác và xuất khẩu vẫn ngày một tăng.

Một lý do cũng làm ảnh hưởng ít nhất là trong ngắn hạn tới giá dầu thô đó là các mỏ dầu mà IS đang nắm giữ và khai thác. Theo đánh giá, thu nhập của IS từ dầu mỏ mỗi ngày khoảng 3-5 triệu USD. Do các giao dịch buôn bán không công khai nên IS bán dầu với giá rất rẻ chỉ khoảng 25-30 USD/thùng. Vì thế, dù bất ổn đang diễn ra ở Trung Đông và Ukraine, nhưng xem ra giá dầu vẫn chưa có xu hướng tăng trở lại.

Tăng trưởng kinh tế Trung Quốc trong khoảng 1 năm trở lại đây không được như kỳ vọng, thống kê của quý III cho thấy tốc độ tăng trưởng chỉ đạt mức 7,3%/năm – thấp nhất trong vòng 5 năm qua. Vì vậy lượng tiêu thụ dầu thô tại quốc gia này cũng sẽ không đúng như những dự báo trước đó.

Suốt từ năm 2011 đến nay, hạn mức sản xuất dầu đã được các nước trong khối OPEC (gồm 12 nước xuất khẩu dầu mỏ) thống nhất công bố và duy trì chỉ ở mức 30 triệu thùng/ngày (chiếm khoảng 1/3 nhu cầu tiêu thụ của toàn thế giới). Có lẽ do những áp lực cạnh tranh và giành giật thị trường đã khiến Saudi Arabia phải hành động bằng biện pháp hạ giá xuất khẩu và “nhúc nhích” trong phạm vi mà hạn mức còn cho phép. Số liệu thống kê cho thấy, lượng khai thác của nước này trong tháng 8 là 9,6 triệu thùng/ngày, sang tháng 9 con số này đã là 9,7 triệu thùng/ngày. Giá bán giao ngay trong tháng 10 tại châu Á mà Saudi Arabia đang triển khai rẻ hơn giao chậm vài ba tháng sau đó từ 3-5 USD/thùng. Theo kế hoạch, ngày 27/11 tới đây khối OPEC sẽ tổ chức hội nghị mà tại đó, hạn mức mới của khối sẽ được đưa ra bàn thảo. 

Giá dầu thô giảm dường như cho thấy đang có cơn sóng ngầm bắt đầu xuất hiện trong nội bộ khối OPEC.

Một số nước như Saudi Arabia, Qatar, UAE, Kuwait... có giá thành dầu thô rẻ hơn hẳn so với các nước thành viên khác như Venezuela… đang tranh thủ cơ hội này để chiếm lĩnh thị trường. Nếu ngày 27/11 tới đây, tiếng nói chung không được tìm thấy thì chưa thể đoán biết giá dầu sẽ dừng ở ngưỡng nào? Nếu giá dầu xuống dưới mức 85 USD/thùng, rất có thể sẽ xảy ra “cuộc khủng hoảng mini” về dầu thô do các nước xuất khẩu vì hoảng loạn mà tranh bán để giành thị phần cho mình. 

Mới đây, cố vấn về các vấn đề dầu khí của Iran Mehran Amirmoeyni đã cảnh báo, nếu OPEC không cắt giảm sản lượng để duy trì mức giá cao khả dĩ có thể chấp nhận được thì khối này có thể sẽ lặp lại sai lầm đã diễn ra vào năm 1998. Vào thời điểm đó, do nhu cầu thị trường đang có xu hướng giảm nhưng việc sản xuất và chào bán vẫn gia tăng nên giá dầu đã giảm xuống dưới 10 USD/thùng. Vậy mà, theo sau Saudi Arabia, tuần trước Công ty National Oil thuộc sở hữu của Chính phủ Iran cũng đã bắt đầu chào bán dầu thô cho thị trường châu Á ở mức giá thấp.

Trong ngày thứ 3 (14/10), Cơ quan năng lượng quốc tế (IEA) đã phải hạ mức đánh giá dự báo về tăng trưởng trong việc sử dụng dầu mỏ trên toàn thế giới từ 1,3 triệu thùng/ngày xuống mức tăng thêm chỉ còn 700.000 thùng/ngày. Và mặc dù theo dự báo của IEA, mức sử dụng bình quân 1 ngày cho năm 2014 của toàn cầu là 92,4 triệu thùng, nhưng theo số liệu thống kê của tháng 9 vừa qua thì mức sản xuất bình quân trên toàn thế giới đã vượt xa nhu cầu, đạt mức 93,8 triệu thùng/ngày!

Cung vượt xa cầu ắt đẩy giá dầu thô lao dốc. Dầu Brent đã chạm mức giá 85USD/thùng vào đêm 14/10. Nếu đà xuống giá không ngừng lại thì tất cả các nước sản xuất dầu mỏ sẽ rất dễ lâm vào trạng thái “băng hà” và theo hiệu ứng Domino kinh tế toàn cầu cũng sẽ hứng chịu nhiều hệ lụy vì các nguồn tiền đầu tư bị tắc, cổ phiếu của các công ty năng lượng và đầu tư sẽ bị mất giá…

Những ngày đầu tháng 10/2014, trong lúc dầu thô đang trên đà giảm giá thì các chuyên gia của Bank of America Merrill Lynch vẫn lạc quan dự đoán mức giá bình quân trong năm 2015 là 108 USD/thùng – thấp hơn 2 USD so với dự báo mức giá bình quân cho năm 2014.

Trong tháng 9, Bloomberg đã thu thập ý kiến của các chuyên gia phân tích thuộc 18 ngân hàng dự báo về giá dầu cho quý IV năm nay, kết quả vẫn rất lạc quan: 100,50 USD/thùng!

Rất có thể trong 1-2 tháng nữa dầu sẽ tăng giá trở lại như các chuyên gia đã dự báo vì mùa đông lạnh giá đang cận kề, nhu cầu sử dụng dầu sẽ tăng lên theo như thông lệ. Hơn nữa chi phí khai thác cho 1 thùng dầu ngày nay đã không còn ở mức thấp như trong quá khứ. Và nhu cầu chi tiêu cho mỗi quốc gia xuất khẩu dầu mỏ cũng ngày một tăng. Để đảm bảo ngân sách quốc gia không bị thâm thủng, các quốc gia này đều có ngưỡng giá chấp nhận được.
 

Dầu phải đạt mức giá bao nhiêu để ngân sách của các quốc gia xuất khẩu không bị thâm thủng? (Nguồn: Reuters, Citigroup)

TT	QUỐC GIA	GIÁ CẦN DUY TRÌ (USD/thùng )
1	Yemen	214
2	Libya	184
3	Venezuela	161
4	Bahrain	132
5	Iran	130
6	Iraq	114
7	Angie	113
8	Russia	105
9	Arabia Saudi	89
10	Oman	82
11	UAE	74
12	Qatar	71
13	Kuwait	44

Xem bảng thống kê trên sẽ thấy bức tranh chung về giá dầu thô (mà đại diện là dầu Brent) cho mỗi quốc gia xuất khẩu dầu mỏ và nếu giá dầu xuống dưới 85 USD/thùng thì hầu hết các thành viên trong “ngôi nhà chung” đều không thể làm ngơ.

Có tin đồn rằng Saudi Arabia đang sẵn sàng duy trì mức giá 80 USD/thùng trong vòng 1,5 đến 2 năm để thống lĩnh thị trường. Tin đồn thực ra vẫn chỉ là tin đồn. Liệu chính “Vương quốc dầu mỏ” có trụ vững khi giá dầu đã thấp và còn thấp hơn 80 USD/thùng? Chính phủ LB Nga cũng đang phải căng mình lên phương án đối phó với kịch bản giá dầu chỉ còn 60USD/thùng.

Mọi dự đoán vẫn chỉ là dự đoán. Thời gian sẽ cho chúng ta câu trả lời chính xác!

Phạm Hoàng

Nguồn: Báo Khoa Học Phổ Thông ngày 16/10/2014 truy cập từ http://www.khoahocphothong.com.vn/news/detail/38804/%E2%80%9Cthu-pham%E2%80%9D-keo-giam-gia-dau.html.